Հայոց լեզու

31․ Շարունակիր և ավարտիր տասը նախադասությամբ․

Արտաքուստ հանգսիտ ու խաղաղ սպասում էր։ Միայն մերթ ընդ մերթ ժամացույցին նետած հայացքներն էին մատնում, որ շտապում է։ Վերջապես ավտոբուսը եկավ, մոտեցավ, ուզում էր բարձրանալ, բայց սևեռուն ինչ որ հայացք նրան ստիպեց շրջվել։ Երբ նա շրջվեց, տեսավ մի ծեր կնոջ, ով այլայլված հայացքով նայում էր նրան։ Տղամարդը մի հարազատ հայացք նկատեց կնոջից, նա հիշեց իր պատանեկան ժամանակները, նրա աչքերը նման էին իր մոր աչքերին։ Հանկարծ տղան հուզվեց և փորձեց օգնել այդ կնոջը։ Կինը հաշմանդամ էր և նա սայլակի վրա էր։ Տղան հիշեց, որ երբ նա ութ տարեկան էր, մայրը անհասկանալի պատճառով տնից հեռացավ։ Նա օգնեց կնոջը և տվեց մոր անունը։ Մոր աչքերը լցվեցին, նա հիշեց տղային։ Հանկարծ մոտեցան երկու երիտասարդներ և ասացին ծեր կնոջը։

-Մայրիկ, իսկ երբ է շարժվելու ավտոբուսը․

Տղան հասկացավ, որ մայրն արդեն ուրիշ ընտանիք ունի, նրա անուշադարության պատճառով։

32․ Ըստ տրված կաղապարների, բարդ նախադասություններ կազմիր։

Եթե նա ասի ճշմարտությունը, ապա նրան կսպանեն

Քանի որ ուսուցիչը բացակայում է, հետևաբար մաթեմատիկա չենք անի

Որովհետև նա նրան դուր չէր գալիս, ուստի նա չամուսնացավ

Քանզի մեր այգին գտնվում է արևի ճառագայթների տակ, ուրեմն մրգերն ավելի հասուն կլինեն։

33․ Նախադասության բայերը ժխտական դարձրու և ստացված ու տրված նախադասությունների մտքերը համեմատիր։

Եթե վագոնավարն ուրիշ ուղիներ չփնտրի, տրամվայը ուրիշ գծերից դուրս չի գա։

Այդ ուղտերին չեք տեսնի, եթե կենդանաբանակ այգի չգնաք։

Եթե փղի վրա չհարձակվեք, նա էլ ժանիքը գործի չի դնի։

Փիղը վերից վար չի ջրում իրեն, երբ շոգ չի լինում։

Եթե սագը չի սուզվում է, ուրեմն անչրև չի գալու։ Իսկ եթե մի ոտքի վրա չի կանգնում ու գլուխը չի թաքցնում թևի տակ, սաստիկ ցուրտ չի լինելու։ Երբ սագերը դեպի հարավ չեն չվում, ուրեմն ձմեռը մոտ չէ։

Հողի մեջ որ փոս չգտնեն, բույն չեն սարքի։

34․ Ընդգրկված բառերի տարբերությունը բացատրիր։ Իմաստի տարբերությունն ի՞նչ ձևով է արտահայտվում։

ա) Մեր պարտեզում վարդի թուփ է աճում։ -բ) Մեր պարտեզում վարդի թուփ ենք աճեցնում։

ա) Ջերմասեր բազմաթիվ բույսեր ու կենդանիներ ոչնչացան ու անհետացան — բ) Ցուրտը բազմաթիվ ջերմասեր բույսեր ոչնչացրեց ու անհետացրեց։

ա) Գարնանը ձյունը հալվում է ու գոլորշիանում — բ) Գարնանը արևը ձյունը հալեցնում ու գոլորշիացնում է

Սա այսպես է գրվում, քանի որ փոխվում է ենթական, այդ գործողությունը ոչ թե նրանք են անում, այլ արդեն մեկ այլ ենթակա։

35․ Բառակապակցություններ կազմիր՝ հարցում արտահայտող բառերը գոյականներով փոխանակելով։

Վկայել ապագան

Հավատալ Աստծուն

Հավատացնել սուտը

36․ Նախադասությունները համապատասխանաբար տեղադրիր տեքստում: Տրված և ստացված տեքստերն ինչո՞վ են տարբերվում։

ԱՄՆ-ի Նյու Ջերսի նահանգում մի փոքրիկ քաղաք կա։ Արդեն հարյուր տարի է, ինչ այնտեղ կիրակի օրը հայտարարված է լռության օր։ Այդ օրը տրանսպորտի երթևեկությունն արգելված է։ Թերթերն առաքվում են հեծանիվներով։ Փողոցները ծանր, թուջե շղթաներով ցանկապատվում են ու փականքով փակվում։

37. Յուրաքանչյուր հարցին պատասխանելիս նախադասության մեջ բառերի դասավորությունը փոխիր այնպես, որ կարևորվի հարցական բառին պատասխանող բառը։

Երեկոյան գազանանոց այցելողների բազմությունը նորանում է։

1․ Ե՞րբ է բազմությունը նորանում։

Երբ երեկո է լինում բազմությունը նորանում է

2․ Ո՞ր բազմությունն է նորանում։

Նորանում է երեկոյան գազանանաոց այցելողների բազմությունը։

3․ Ի՞նչ է լինում բազմությունը երեկոյան։

Բազմությունը երեկոյան է բազմանում գազանանոցում։

Ջրավազանը սուզվողը ջրից կանաչ մազերով դուրս կգա։

1․ Ո՞վ դուրս կգա

Ջրավազանը սուզվողը ջրից դուրս կգա։

2․ Որտեղի՞ց կանաչ մազերով դուրս կգա։

Ջրավազանից կանաչ մազերով դուրս կգա։

3․ Ինչպե՞ս դուր կգա։

Կանաչ մազերով դուրս կգա։

38. Այս արմատների կրկնությամբ իմացածդ բոլոր բառերը գրիր։

Թիռ — թիթեռ, թռվռալ, թռչկոտել

Բառ — բառիմաստ, բառակապակություն, բառարան

Գիր — գրել, գրաբար, գրիչ

Մուռ — մուրալ, մուրացկան, մուր

39․ Նախադասությունն ընդհարձակիր՝ ավելացնելով բառեր կամ բառակապակցություններ, որոնք կբնութագրեն գործողություն կատարողին։

Մտահոգ որդիներն անհանգստանում էին։

Դավաճան ընկերդ արդեն գնացել է։

Անվախ արշավախումբը վերդարձավ լեռներից։

Քո հիասքանչ երգը գրավեց մարդկանց։

40․ Կետերի փոխարեն փակագծում դրված բայերը գրիր պահանջված ձևով։

Այդ նամակը կարդալիս նա գունատվեց։

Ամբողջ երեկո կարդալուց հոգնաց՝ դուրս եկավ զբոսնելու։

Այդ տունը կառուցելիս սպասում էր որդու վերադարձին։

Չգիտես ինչու վախենում էր իր վերջին կամուրջը մինչև վերջ կառուցելուց։

Ականջները խշշում էին ամբողջ օրն այդ աղմուկը լսելուց։

Իրիկնադեմին տուն դառնալիս մի անգամ էլ հիշեց խոստումը։

Վիրավորվել էր ընկերոջ՝ առանց պատճառը հետ վերադառնալուց։

Վրա-վրա հիվանդանալիս նիհարել էր։ Հիվանդանալուց միշտ էլ նիհարում է։

41․ Գործողության անունը դարձրու այդ գործողության հետ կապված գործիքի, առարկայի անուն։

Քերել — քերոց

գրել — գրիչ

կապել — կապիչ

քամել — քամիչ

թակել — թակիչ

ըմպել — ըմպելիք

բացել — բացիչ

գործել — գործիք

խաղալ — խաղալիք

ուտել — ուտելիք

խմել — խմել

հագնել — հագուստ

ձգել — ձգելիք

փակել — փական

խթանել — խթանիչ

փաթաթել — փաթաթան

ճոճել — ճոճարան

գանձել — գանձ

42. Տեքստը համառոտիր՝ չորս, հետո էլի վեց նախադասություն հանելով։

Երկու ընկեր անապատով քայլում էին և նրանցից մեկը ծարավից ընկավ գետին, մյուս ընկերը իր մոտ ջուր ուներ, բայց չտվեց և հեռացավ։ Իսկ հետո այլ մարդիկ կիսամեռ տղային գտան գետնին ընկած, նրան ջուր տվեցին և հանեցին ոտքի։ Տղան գնաց հասավ ընկերոջը, որոշ ժամանակ անց մյուս ընկերը սայթաքեց և ջարդեց ոտքը, նրա ընկերը եկավ նրան շալակն առավ ու տարավ տուն կնոջ մոտ։ Նա հրաժեշտի ժամանակ ասաց, որ քանի կանք պետք է մարդկանց պատմենք դու քո ջրի մասին, ես էլ իմ շալակի։

43․ ա) Տրված բայերը պատճառական դարձրու։ Պատճառական դարձնող մասնիկը ընդգծիր։

Վազել — վազեցնել                             շփոթել — շփոթեցնել

Պարել — պարեցնել                            լռել — լռեցնել

Աշխատել — աշխատացնել                 վստահել — վստահեցնել

Ուտել — ուտեցնել                                հագենալ — հագեցնել

Կարմրել — կարմրացնել                      մոտենալ — մոտեցնել

սովորել — սովորեցնել                         մերձենալ — մերձեցնել

խմել — խմցնել

44․ Տրված բարդ բառերի երկրորդ արմատը փոխարինելով՝ նոր բարդ բառեր ստացիր, և բոլոր բառերի արմատների միջոցով բացատրիր։

Բառապաշար — բառ, պաշար     բառակապակցություն — բառ, կապել

վիրաբույժ — վերք, բուժող           վիրավոր — վերք ստացած

միամիտ — մեկ միտք ունեցող       միատեսակ — մեկ տեսակ ունեցող

սևահոգի — սև հոգի ունեցող        սևահեր — սև մազեր ունեցող

սրբատաշ — սուրբ տաշած             սրբապատկեր — սուրբ պատկեր

մազապուրծ — մազից պրծած        մազատափում — մազերի թափում

փայտահատ — փայտը հատող       փայտաճեղք — ճեղքված փայտ

մթնկա — մութն ընկնող                   մթնշաղ — մութ և շաղ

դյուրահավան — դյուր, հավան        դուրեկան — դուրը եկող

մրրկածեծ — մրրիկը ծեծող

45․ Հարցերին պատասխանիր․

Ո՞ր առարկայի մասին ենք ասում սա, որի մասին դա, որի մասին նա

սա ենք ասում այն ժամանակ, երբ իրը գտնվում է մեզ մոտ, դա ենք ասում այն դեպքում, երբ առարկան գտնվում է մեր զրուցակցի մոտ, նա ենք ասում այն դեպքում, երբ առարկան գտնվում է մեկ այլ մարդու մոտ։

Որ բաժակի մասին ենք ասում՝ այս բաժակը, որի մասին այդ բաժակը, այն բաժակը

Այս բաժակն ասում ենք երբ գտնվում է մեր մոտ, այդ բաժակն ասում ենք երբ մեր զրուցակցի մոտ է գտնվում նա, ասում են այն, երբ մեկ այլ մարդու մոտ է։

Домашняя работа

,,Не,, и ,,ни,, с разными частями речи. 

Перепишите. Раскройте скобки. Вместо точек вставьте пропущенные буквы.

1. Не засыпая ни на минуту, он смотрел с немеркнущим интересом на незнакомые ему места. 2. Он ушел незаметно. 3. Вдруг разнесся по лесу короткий, глухой рев: не знакомый и страшный голос какого-то зверя (Биан). 4. Страх на море зависит от привычки или непривычки к морю, то есть от знакомства или незнакомства с его характером (Гонч.). 5. Стрелки не поняли, в чем дело, и в недоумении смотрели на мои движения (Арс.). 6. Глядите на меня. Мне это не неприятно (Тург.). 7. На красоту неброскую, некрикливую, небьющую в глаза роскошью форм и буйством красок невольно отзывается наше сердце (О.Авдеева). 8. Вдруг меня не поймут, недооценят (А.Крон). 9. Он привел вовсе неубедительные аргументы. 10. Приезжий был невысок ростом и неказист с виду (Шол.). 11. Пусть струится над твоей избушкой тот вечерний несказанный свет (Ес.). 12. Не один человек писал эту книгу. 13. Недалеко показались огни деревеньки. 14. Берег реки не отлог, а очень крут. 15. Не горазд я петь. 16. В почве недостает питательных веществ. 17. (
Нелающий пес похлебки не получит (Посл.). 18. Неумеющий говорить кулаком пугает (Посл.). 19. Спектакль мы до конца недосмотрели. 20. За окном стояла непроглядная тьма. 21. Неумело приготовлен обед: что-то недожарилось, что-то недоварилось. 22. Не я, не ты виноваты в этом. 23. Недруги моего друга — мои недруги. 24. Неудача, а трудности ждали его в работе. 25. Мы скрылись в шалаше от непогоды. 26. Ребята мечтают о необжитых местах, о неизведанных тайнах. 27. Отец недосмотрел за ребенком. 28. Ты как будто не рад мне? 29. Не достать мне этой редкой книги! 30. Урал — край несметных богатств. 31. Издали слышался шум неугомонного ручья. 32. Никак непотревоженный снег лежит волнистыми сугробами.

Упражнение 7

Переставьте предложения так, чтобы получился связный текст. Раскройте скобки. Сформулируйте основную мысль текста. Согласны ли вы с предложенной формулировкой?

А. К нему нужно подойти вплотную и наклониться.

Б. (Не)словами, а молчанием, добрым взглядом, улыбкой лучше всего раскрывается такой человек.

В. Благоухание ландыша (не)слышишь за сто шагов.

Г. Есть и люди, которых нельзя понять, (не)приблизившись к ним, (не)увидев их в кругу друзей или даже наедине. (По О.Кожуховой)

Благоухание ландыша не слышишь за сто шагов. К нему нужно подойти вплотную и наклониться. Есть и люди, которых нельзя понять, не приблизившись к ним, не увидев их в кругу друзей или даже наедине. (По О. Кожуховой). Не словами, а молчанием, добрым взглядом, улыбкой лучше всего раскрывается такой человек.

1․Որոշի՛ր քառակուսային եռանդամի  ավագ և միջին անդամների գործակիցներն ու ազատ անդամը 

   ax^2 +bx+c

a=a

b=b

c=c

   X^2+6x+8  ,   

a=1

b=6

c=8

-x^2 -5x+7 ,   

a=-1

b=5

c=7 

3-2x^2-x =-2x^2-x+3   

 -x^2-x=-2x^2-x+3

x^2+3

a=1

c=3

7-6x^2=-6x^2 +7

-x^2=6x^2+7

-x^2-6x^2-7

-7x^2-7

a=-7

c=7

2.Գտի՛ր 3x^2-7x+8  եռանդամի արժեքը,երբ 

x=2 ,      x=-1  ,   x=1/3  ,    x=-2/3  

3*2^2-7*2+8 = 12-14+8 =6
3*1+7+8=18
⅓  -7/3+8=6

4/3 +14/3+8= 14

3.Ներկայացրու՛ քառակուսային եռանդամի տեսքով 

ա․(x+2)^2-3=x^2+4x+4-3= x^2+4x+1

 (2x-1)^2+5 = 4x^2-4x+1+5=4x^2-4x+6

-5(x-2)^2+7 =-5(x^2-4x+4)+7=-5x^2+20x-20+7=-5x^2+20x-13

4․Քառակուսային եռանդամից առանձնացրու երկանդամի քառակուսի
x^2+4x+7 = (x+2)^2+3   
x^2-6x+1= (x-3)^2-8

y^2+10y-7=(y+5)^2-32 

y^2-30y+9= (y-15)^2-216

-y^2-y+5 =-1(y^2+y-5)=-1[(y+0,5)^2-5,25]
0,25+ x  =-5

 x= -5-0,25
x=-5,25

5.Երկու բնական  թվերի արտադրյալը հավասար է 198-ի։Գտի՛ր այդ թվերը,եթե հայտնի է,որ այդ թվերից մեկը 7-ով մեծ է մյուսից։ 

x, x+7
x*(x+7)=198 

x^2+7x-198=0   D= 49+792=841

x=(-7+29)/2=11  x=(-7-29)/2=-18

Ծագեց առավոտը

Ծագեց առավոտը, արևը դանդաղ լուսավորում էր քաղաքը, մարդիկ արթնանում էին, ոմանք՝ աշխատանքի, ոմանք՝ դասի, ոմանք էլ՝ ուղղակի վայելելու օրվա ամենալուռ պահը, երբ դրսում լսվում էր միայն թռչունների ծլվլոցը: Նախաճաշից հետո գրողը որոշեց դուրս գալ, քայլել և հանգստանալ երեկվա ծանր օրից, որը ծանր էր, որովհետև չէր կարողացել կենտրոնանալ և գրել, քաղաքի աղմուկը խանգարել էր նրան: Քայլում էր քաղաքում և վայելում մաքուր օդն ու լռությունը: Քայլելիս նկատում էր այնպիսի բաներ, որ չէր նկատի, եթե քաղաքում լինեին շատ մարդիկ, օրինակ՝ ցայտաղբյուրները, արձանները, ծառերի վրայի թռչնի բները և այլն: Մի պահ նստեց և սկսեց մտածել, փորձեց ստեղծագործել; Նկատեց, որ ստացվում է, հանեց գրպանից թուղթն ու գրիչը և սկսեց գրել: Րոպե առ րոպե քաղաքում շատանում էին մարդիկ, սկզբում չէին խանգարում, նա անգամ չէր նկատում մարդկանց, սակայն երբ բոլորն արդեն դուրս էին եկել աշխատանքի և դպրոց գնալու, փողոցներում առաջացել էին խցանումներ, մայթերում քայլում, խոսում և ուրախանում էին դպրոցականները, այդ աղմուկն արդեն հնարավոր չէր չնկատել: Աղմուկից նա այլևս չէր կարողանում կենտրոնանալ: Ժամանակի ընթացքում աղմուկը դառնում էր ավելի և ավելի տհաճ ականջների համար: Քայլեց դեպի տուն: Տանը նստեց, մտածեց և որոշեց, որ ամեն օր, երբ ծագի առավոտը նա դուրս կգա, կքայլի և կստեղծագործի:

ԴԱՍ 6,7․ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ՀՈՍԱՆՔ։ ՀՈՍԱՆՔԻ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հաղորդիչներում լիցքավորված մասնիկները՝ մետաղներում էլեկտրոնները, էլեկտրոլիտներում` իոնները, կարող են ազատորեն տեղափոխվել մարմնի մի մասից մյուսը: Այդ լիցքավորված մասնիկներին անվանում են ազատ լիցքակիրներ: Էլեկտրական դաշտի բացակայության դեպքում ազատ լիցքակիրները հաղորդիչում կատարում են քաոսային (ջերմային) շարժում, ուստի կամայական ուղղությամբ նրանք տեղափոխում են  նույն քանակի լիցքեր: Էլեկտրական դաշտի առկայության դեպքում, նրա ազդեցության տակ, ազատ լիցքակիրները ջերմային շարժման հետ մեկտեղ կատարում են նաև ուղղորդված շարժում և այդ ուղղությամբ ավելի շատ լիցք տեղափոխվում:

Լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված շարժումն անվանում են էլեկտրական հոսանք: